بررسی فعالیت سزیم-137در برخی خاک ها و گیاهان استان های شمال و شمال غرب کشور و توانایی جذب سزیم در برخی گیاهان زراعی

سزیم-137 یکی از محصولات شکافت هسته ای به دلیل گسیل پرتو گامای پرانرژی همراه با فروپاشی ، واپاشی تقریباً سریع، نیمه عمر طولانی، حلالیت زیاد و داشتن رفتار مشابه با پتاسیم می تواند به عنوان یکی از مهم ترین رادیونوکلیدهای محیطی مورد بررسی قرار گیرد . به منظور بررسی رابطه پتاسیم وسزیم در خاک و گیاه همچنین پتانسیل جذب گیاهان، آزمایشی گلدانی در قالب طرح فاکتوریل بر پایه بلوک کامل تصادفی در سه گیاه ذرت دندان اسبی(var indentata zea mays)، سیب زمینی اکبری (solanum tuburosum)، برنج هاشمی (orize sativum) و گندم پیشتاز (triticumaestivum) و3 سطح سزیم -133 (شاهد، 50 و 100کیلوگرم در هکتار سزیم نیترات) ، 3 سطح پتاسیم (شاهد، 100 و 200 کیلوگرم در هکتار کود سولفات پتاسیم) در سه تکرارصورت گرفت. نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که اثر نوع گیاه، تیمارهای سزیم و پتاسیم در سطح (0/01>p ) معنی دار شدند. نتیجه این تحقیق نشان داد که گیاهان مختلف دارای توانمندی متفاوتی در جذب سزیم هستند. از بین گیاهان مورد مطالعه، ساقه وبرگ ذرت دارای بیشترین توانایی جذب سزیم را دارا بوده. برنج و سیب زمینی در رتبه های بعدی قرار دارند. افزایش پتاسیم باعث کاهش جذب سزیم گردید. لذا در مواقع آلودگی به سزیم رادیواکتیو، یکی دیگر از راه های مقابله با جذب سزیم-137، افزودن کودهای پتاسیم به خاک های آلوده می باشد. نتایج این تحقیق نشان داد که تعیین سطح مطلوب مقدار پتاسیم جهت کاهش جذب سزیم ضروری است، چون با افزایش مقادیر بسیار بیشتر پتاسیم به خاک، جذب سزیم به مقدار اندکی، مجدداً افزایش می یابد .براساس نتایج این تحقیق خاک های استان گیلان، بیشترین آلودگی را به سزیم-137 دارند که مقدار متوسط آن، 11/93بکرل در کیلوگرم خاک است و بعد از آن استان اردبیل و آذربایجان شرقی به ترتیب با میانگین 8/64 و 7/62 بکرل در کیلوگرم خاک هستند. خاک های آذربایجان غربی دارای کمترین مقدار سزیم-137 (حدود 3/5 بکرل در کیلوگرم خاک) هستند. بررسی مقادیر سزیم با مجموع ویژگی های بیرونی و درونی خاک نشان داد که علاوه نقش خواص فیزیکی، شیمیایی و کانی شناسی بر میزان سزیم-137، عواملی نظیر میزان نزولات جوی و شکل ظاهری زمین و کاربری اراضی نیز در این امر دخیل هستند. همبستگی بین پارامتر های خاک و سزیم رادیو اکتیو در این خاک ها نشان داد که رادیوسزیم همبستگی مثبت با کانی اسمکتیت و همبستگی منفی با کانی میکا دارد. ظرفیت تبادل کاتیونی بالای اسمکتیت و مقدار زیاد یون پتاسیم که برای جذب روی کانی های میکا با یون سزیم رقابت می-کنند،از دلایل این روابط می تواند باشد. در این تحقیق مقدار سزیم-137 در گیاهان نمونه برداری شده بر اساس گزارش آزمایشگاه سازمان انرزی اتمی ایران در حد قابل تشخیص نبوده است